(ସତ୍ୟପାଠ ବ୍ୟୁରୋ) ଭୁବନେଶ୍ୱର: ଭାରତର ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଚିନ୍ତାଜନକ। କୋଭିଡ୍ ମହାମାରୀ ଯୋଗୁଁ ଦେଶରେ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭୁଷୁଡି ପଡିଛି। ଏଭଳି ଆର୍ଥିକ ସଙ୍କଟ ସମୟରେ 1991 ମସିହାର ସେହି ଐତିହାସିକ ବଜେଟ୍ କୁ ନେଇ ଚର୍ଚ୍ଚା ହୋଇଥାଏ। ଏହାରି ମଧ୍ୟରେ 1991 ର ସେହି ଐତିହାସିକ ବଜେଟକୁ 30 ବର୍ଷ ପୂରିଛି। ଏହି ଅବସରରେ ପୂର୍ବତନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଡକ୍ଟର ମନମୋହନ ସିଂ ଶୁକ୍ରବାର ଦିନ ସେହି ଐତିହାସିକ ବଜେଟ୍ କୁ ମନେପକାଇ କହିଛନ୍ତି ଯେ କରୋନା ମହାମାରୀ ହେତୁ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ସେହି ସମୟ ଅପେକ୍ଷା ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟ ଅଧିକ ଆହ୍ବନ ପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିଛି। ଏଥିପାଇଁ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବେ ଭାରତକୁ ଏହାର ପ୍ରାଥମିକତାକୁ ପୁନଃ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ପଡିବ ।
ମନମୋହନ ସିଂ 1991 ମସିହାରେ ନରସିଂହ ରାଓଙ୍କ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀତ୍ବ ସମୟରେ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ଏବଂ ଜୁଲାଇ 24, 1991 ରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ। ଏହି ବଜେଟ୍ ଦେଶରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉଦାରୀକରଣର ମୂଳଦୁଆ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ।
ସେହି ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାର 30 ବର୍ଷ ଅବସରରେ ସେ କହିଛନ୍ତି, ’30 ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ 1991 ରେ କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତିରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂସ୍କାର ଆଣି ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ନୀତି ପାଇଁ ଏକ ନୂତନ ପଥ ପରିଷ୍କାର କରିଥିଲା। ଗତ ତିନି ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ସରକାର ଏହି ପଥ ଅନୁସରଣ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତି ତିନି ହଜାର ବିଲିୟନ ଡ଼ଲାରରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ଏବଂ ଏହା ବିଶ୍ବର ବୃହତ୍ତମ ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ।
ସିଂ ଏକ ବିବୃତ୍ତିରେ କହିଛନ୍ତି, “ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଉଛି ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାୟ 30 କୋଟି ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖାରୁ ବାହାରି ଆସିଥିଲେ ଏବଂ କୋଟି କୋଟି ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ନୂତନ ନିଯୁକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା। ସଂସ୍କାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଗ୍ରଗତି କଲାବେଳେ ସ୍ବାଧୀନ ଉଦ୍ୟୋଗର ଆତ୍ମା ଫଳାଫଳରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ଯେ ଭାରତରେ ଅନେକ ବିଶ୍ୱ ସ୍ତରୀୟ କମ୍ପାନୀ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ଏବଂ ଭାରତ ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଶ୍ୱ ଶକ୍ତି ଭାବରେ ଉଭା ହେଲା।
ସେ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ , “1991 ରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉଦାରୀକରଣ ଭାରତର ଅର୍ଥନୈତିକ ସଙ୍କଟ ଦୂର କରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଏହା କେବଳ ସଙ୍କଟ ପରିଚାଳନାରେ ସୀମିତ ନଥିଲା। ଭାରତର ଅର୍ଥନୈତିକ ସଂସ୍କାର ସମୃଦ୍ଧ ହେବାର ଇଚ୍ଛା, ନିଜ ସାମର୍ଥ୍ୟ ଉପରେ ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ ସରକାରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ତ୍ୟାଗ କରିବାର ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସ ଉପରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା।”
ସେ କହିଛନ୍ତି, ‘ମୁଁ ସୌଭାଗ୍ୟବଶତଃ ଏହି ସଂସ୍କାର ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କଂଗ୍ରେସର ଅନେକ ସହକର୍ମୀଙ୍କ ସହ ଏକ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି। ଏହା ମୋତେ ବହୁତ ଖୁସି ଏବଂ ଗର୍ବ ଦେଇଥାଏ ଯେ ଗତ ତିନି ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ଆମ ଦେଶ ବିପୁଳ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଗ୍ରଗତି କରିଛି । କିନ୍ତୁ କୋଭିଡ ମହାମାରୀ ଯୋଗୁଁ କୋଟି କୋଟି ଲୋକ ଚାକିରୀ ହରାଇଥିବାରୁ ମୁଁ ଗଭୀର ଦୁଃଖିତ।
ମନମୋହନ ସିଂ କହିଛନ୍ତି, “ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାର ସାମାଜିକ କ୍ଷେତ୍ରଗୁଡିକ ପଛରେ ରହିଯାଇଛି ଏବଂ ଆମର ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତିର ଗତି ସହ ଗତି କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇ ନାହାଁନ୍ତି। ଏତେ ସଂଖ୍ୟକ ଜୀବନ ଏବଂ ଜୀବିକା ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଛି, ଏଭଳି ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।
ସେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ ଯେ , ‘ ବର୍ତ୍ତମାନ ଖୁସି ହେବାର ସମୟ ନୁହେଁ, ବରଂ ଆନ୍ତରିକତା ଏବଂ ପ୍ରତିଫଳନ ପାଇଁ ଏକ ଆହ୍ବାନ । 1991 ସଙ୍କଟ ଅପେକ୍ଷା ଆଗାମୀ ରାସ୍ତା ଅଧିକ ଆହ୍ବାନପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ। ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବରେ ଆମର ପ୍ରାଥମିକତାକୁ ପୁନଃ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସୁସ୍ଥ ଏବଂ ସମ୍ମାନଜନକ ଜୀବନ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ।
ପୂର୍ବତନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କହିଛନ୍ତି, ‘1991 ରେ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ମୁଁ ଭିକ୍ଟର ହୁଗୋ (ଫରାସୀ କବି) ଙ୍କ ବିବୃତ୍ତିକୁ କହିଥିଲି ଯେ 30 ବର୍ଷ ପରେ’ ପୃଥିବୀରେ କୌଣସି ଶକ୍ତି ଏହି ବିଚାରକୁ ଅଟକାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ ଯାହାର ସମୟ ଆସିଯାଇଛି ।’ ପରେ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବରେ , ଆମକୁ ମନେ ରଖିବାକୁ ହେବ ରୋବର୍ଟ ଫ୍ରଷ୍ଟ (ଆମେରିକୀୟ କବି) ଙ୍କ କବିତା ଯାହା ଆମ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ପୂରଣ କରିବା ପରେ ଏବଂ ମାଇଲ୍ ମାଇଲ୍ ଯାତ୍ରା କରିବା ପରେ ହିଁ ବିଶ୍ରାମ ନେବାକୁ ପଡିବ । ‘
