(ସତ୍ୟପାଠ ବ୍ୟୁରୋ) ଭୁବନେଶ୍ୱର: ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର ନୂତନ ଜନସଂଖ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବିଲ୍ ର ଡ୍ରାଫ୍ଟ କୁ ନେଇ ସାରା ଦେଶରେ ଆଲୋଚନା ହେଉଛି । କେବଳ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଏବଂ ଜନସଂଖ୍ୟା ବିଶେଷଜ୍ଞ ନୁହଁନ୍ତି, ରାଜନେତାମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଡ୍ରାଫ୍ଟକୁ ନେଇ ବୟାନ ଦେଉଛନ୍ତି। ବିହାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନୀତୀଶ କୁମାର ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଏକ ବିବୃତ୍ତି ଦେଇଛନ୍ତି ଯାହା ବିତର୍କର ରାଜନୈତିକ-ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଚରିତ୍ର ବ୍ୟତୀତ ଏକ ନୀତିଗତ ପ୍ରଶ୍ନ ଛିଡା କରିଛି।
ନିତୀଶ କୁମାର କହିଥିଲେ ଯେ, କେବଳ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରି ଜନସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଜନସଂଖ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ହେଲେ ମହିଳାମାନେ ଶିକ୍ଷିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ। ଯେଉଁଠାରେ ମହିଳାମାନଙ୍କର ଶିକ୍ଷା ହାର ଭଲ, ସେଠାରେ ପ୍ରଜନନ ହାର ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଇଛି।
ଯେକୌଣସି ଦେଶ ତଥା ସମାଜରେ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହାର ଏବଂ ମହିଳା ଶିକ୍ଷା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କ ଉପରେ ଅନେକ ଗବେଷଣା କରାଯାଇଛି। ମହିଳା ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ପ୍ରଜନନ ଉପରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବକୁ ନେଇ ଜୁନଗୋ କିମ ନାମକ ଏକ ସଂସ୍ଥା କହିଛି ଯେ ମହିଳା ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ପ୍ରଜନନ ହାର ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଜଟିଳ ସମ୍ପର୍କ ଅଛି । ଜଣେ ମହିଳା ଶିକ୍ଷିତ ହେବାପରେ ସେ ଗର୍ଭନିରୋଧକ ଉପାୟର ବ୍ୟବହାର ବିଷୟରେ ଅବଗତ ହୁଅନ୍ତି ।ସେ ଭଲ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ପିଲାମାନଙ୍କର ପ୍ରତିପୋଷଣରେ ଅଧିକ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବାକୁ ଚିନ୍ତା କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ଅଟନ୍ତି, ଅର୍ଥାତ୍ ପିଲାମାନଙ୍କର ମାନବ ପୁଞ୍ଜି ପ୍ରତି ଅଧିକ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ପିଲାଟି ବଡ ହୋଇ ରୋଜଗାର କରିବ ଏବଂ ପରିବାରକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ, ଏହି ଚିନ୍ତା ମଧ୍ୟ ଏକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ।
ତୃତୀୟ ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଦେଖାଗଲା ଯେ ଶିକ୍ଷିତ ମହିଳାମାନେ ସୁରକ୍ଷିତ ଭାବେ ପ୍ରଜନନ ଆରମ୍ଭ କଲେ, ଯେଉଁ କାରଣରୁ ଶିଶୁ ମୃତ୍ୟୁ ହାର ହ୍ରାସ ପାଇଲା। ଏହା ସହିତ କିଛି ରିସର୍ଚ୍ଚରୁ ଏହା ମଧ୍ୟ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ଶିକ୍ଷିତ ମହିଳାମାନେ କାମ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ ଯେଉଁଥିପାଇଁ ସେମାନେ କମ୍ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ ଦେବା ଆରମ୍ଭ କଲେ।
ଶିଶୁ ମୃତ୍ୟୁ ହାର ସିଧାସଳଖ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହାର ସହିତ ଜଡିତ । ଯେକୌଣସି ଦେଶ ବା ସମାଜ ଯେଉଁଠାରେ ପିଲାମାନେ ବଡ଼ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ମରିବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ ଥାଏ, ସେଠାରେ ଅଧିକ ପ୍ରଜନନ ହାର ଥାଏ । ତେଣୁ, ହିଂସା ଏବଂ ବିଦ୍ରୋହ ଇତ୍ୟାଦି ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ଦେଶରେ କିମ୍ବା ଦୁର୍ବଳ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସୁବିଧା ଥିବା ଦେଶରେ ପ୍ରଜନନ ହାର ସର୍ବଦା ଅଧିକ ଥାଏ । ୟୁରୋପୀୟ ୟୁନିଅନର ଡେମୋଗ୍ରାଫିକ୍ ସିନେରିଓ ଏହାର ରିପୋର୍ଟରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛି ଯେ ମହିଳା ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ସୁସ୍ଥ ପ୍ରଜନନରେ ଜନ୍ମ ହାରରେ ହ୍ରାସ ଘଟିଛି।
ଏଥି ସହିତ, ୧୯୭୯ ରେ ଇରାନରେ ଇସଲାମିକ ବିପ୍ଳବ ପରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀମାନେ ୩୮୪ ପତି-ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ଏବଂ ପରିବାର ଯୋଜନା ଆଚରଣ ବିଷୟରେ ପଚାରିଥିଲେ। ଅନୁସନ୍ଧାନରୁ ଜଣାପଡିଲା ଯେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ (ଯେଉଁଠାରେ କମ୍ ଶିକ୍ଷିତ ପରିବାର ଥିଲେ) ପରିବାରର ଆକାର ବଡ଼ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ପରିବାରର ଆକାର ଛୋଟ ଥିଲା। ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆର ମହିଳାମାନଙ୍କ ଉପରେ ଶବା ଏମ ଶେଖ ଏବଂ ଟମ ଲୁନିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ଅନୁସନ୍ଧାନରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ଶିକ୍ଷିତ ମହିଳାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଜନନ ହାର କମ୍ ଅଟେ।
ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ ହେଉଛି ଶିକ୍ଷିତ ମହିଳାମାନଙ୍କର ସନ୍ତାନ ପ୍ରସବ କିମ୍ବା ପରିବାରର ଆକାର ବିଷୟରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାରେ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି ଭାରତୀୟଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗ କେତ ସତ୍ୟ ? ଏଠାରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି ଯେ ଶିକ୍ଷିତ ମହିଳାମାନେ କେତେ ପିଲା ଜନ୍ମ କରିବେ, ପରିବାରର ଆକାର କେମିତି ରହିବ ସେ ନେଇ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇ ପାରୁଛନ୍ତି କି ?
ଧରାଯାଉ ଗୋଟିଏ ଦମ୍ପତିଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଝିଅ ଅଛି, ଏବଂ ସେହି ମହିଳା ଦ୍ୱିତୀୟ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ ଦେବାକୁ ଚାହୁଁନାହାଁନ୍ତି, ତେବେ ପରିବାର କିମ୍ବା ସ୍ୱାମୀ ତାଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରିବେ କି ? କାରଣ ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ପରିବାର ଚଳାଇବା ପାଇଁ ପୁଅ ହେବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ ଅଟେ। ଏଥି ସହିତ, ପରିବାରର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଏବଂ ସମ୍ପତ୍ତି ମଧ୍ୟ ପୁଅକୁ ଯିବା ଉଚିତ୍।
ନମୁନା ପଞ୍ଜୀକରଣ ସର୍ବେକ୍ଷଣର 2018 ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ଭାରତର 22 ଟି ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରୁ 13 ଟି ରାଜ୍ୟର ଜନସଂଖ୍ୟା (ଯାହାର ତଥ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧ) ହ୍ରାସ ପାଉଛି। ଏହି ଅଞ୍ଚଳଗୁଡିକରେ ପ୍ରଜନନ ହାର ରିପ୍ଲେସମେଣ୍ଟ୍ ହାରଠାରୁ ତଳକୁ ଖସି ଆସିଛି (ଅର୍ଥାତ୍ ଯେତେବେଳେ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି କିମ୍ବା ହ୍ରାସ ହୁଏ ନାହିଁ ) । ରିପ୍ଲେସମେଣ୍ଟ୍ ହାର 2.1, କିନ୍ତୁ ଭାରତ ଭଳି ଦେଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିଶୁ ମୃତ୍ୟୁହାର ଅଧିକ ଥିବାରୁ ଏହାକୁ 2.2 ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ଦିଲ୍ଲୀ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଭଳି ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ପ୍ରଜନନ ହାର 1.5 ରହିଛି, ତା’ପରେ କେରଳ ଏବଂ ତାମିଲନାଡୁ ଭଳି ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଜନନ ହାର 1.6 ଥିବାବେଳେ ବିହାର ଏବଂ ଆସାମ ଭଳି ରାଜ୍ୟରେ ସର୍ବାଧିକ ପ୍ରଜନନ ହାର 3.2 ରହିଛି।
